ÇOCUKLARA YÖNELİK BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİ UYGULAMALARI ÜZERİNE İNCELEME: BİR DERLEME ÇALIŞMASI

Abstract

A STUDY ON COGNITIVE BEHAVIORAL THERAPY APPLICATIONS FOR CHILDREN: A REVIEW

Children in the pre-school period may encounter some problems. Especially in children who do not know how to react in the face of negative events and situations they have experienced in the family, some problems may occur both physically and psychologically. When preschool children cannot cope with the traumatic events they have experienced at home, they may show signs of psychological discomfort and continue to deal with these problems in their future lives. At this point, figures who care for the child, parents or teachers have a big role. They should pay attention to the behavior of the child in social environments and should be able to identify the areas where they are ahead or behind their peers. When we look at the literature, it is seen that especially Cognitive Behavioral Therapy-based play therapies or psycho-education programs are applied to children who cannot find solutions to their problems on their own. The point to be noted here is that Cognitive Behavioral Therapy-based practices can work with children with mental retardation, mental retardation and autism, as well as with anxiety, social phobia and depressive symptoms. Cognitive Behavioral Therapy-based programs and activities can be applied in these two different areas (both mental and psychological problems). Although different methods and techniques are used in application areas, the effectiveness of CBT can be seen when the results are examined.

Keywords: Child, CBT in children, CBT-based treatment applications.

Öz

Okul öncesi dönemde bulunan çocuklar bazı problemlerle karşılaşabilmektedirler. Özellikle aile içerisinde yaşamış oldukları olumsuz olay ve durumlar karşısında ne gibi tepkiler vereceğini bilmeyen çocuklarda gerek fiziksel gerekse psikolojik olarak bazı sorunlar oluşabilmektedir. Okul öncesi dönemdeki çocuklar ev içerisinde yaşamış oldukları travmatik olaylarla baş edemediklerinde psikolojik rahatsızlık belirtileri gösterebilmekle ve ileriki hayatlarında bu sorunlarla uğraşmaya devam edebilmektedirler. Bu noktada çocuğa bakım veren figürler, ebeveynler veya öğretmenlere büyük roller düşmektedir. Çocuğun sosyal ortamlardaki davranışlarına dikkat etmeli, yaşıtlarına göre ileri ya da geri oldukları alanları tespit edebilmelidirler. Alanyazına bakıldığında problemlere yönelik kendi başına çözüm üretemeyen çocuklar ile özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi temelli oyun terapilerinin veya psiko-eğitim programlarının uygulandığı görülmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta Bilişsel Davranışçı Terapi temelli uygulamaların hem zihinsel engelli, zeka geriliği ve otizmi bulunan çocuklarla uygulanabilen etkinlikleri olduğu gibi hem de anksiyete, sosyal fobi ve depresif belirtiler ile çalışabildiği görülmektedir. Bu iki farklı alanda da (hem zihinsel hem psikolojik kökenli problemler) Bilişsel Davranışçı Terapi temelli programlar ve etkinlikler uygulanabilmektedir. Uygulama alanlarında farklı yöntem ve teknikler kullanılsa da sonuçlara bakıldığında BDT’nin etkililiği görülebilmektedir.

Anahtar Terimler: Çocuk, Çocuklarda BDT, BDT temelli tedavi uygulamaları.

KAYNAKLAR

Abdoola, F., Flack, P. S., & Karrim, S. B. (2017) Facilitating pragmatic skills through role-play in learners with language learning disability. S Afr J Commun Disord, 64:e1-e12.

Akgün, E., ve Yeşilyaprak, B. (2010) Anne çocuk ilişkisini oyunla geliştirme eğitim programının etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 43:123-148.

Aslan, K. (2015) Özgül öğrenme güçlüğünün erken dönem belirtileri ve erken müdahale uygulamalarına dair derleme. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 1:577-588.

Association for Play Therapy (2014) http://www.a4pt.org/ps.playtherapy.cfm?ID=1158 (Accessed 05.12.2022).

Aydın E (2018) Çocukluk çağı travmatik yaşantılarının psikolojik sağlamlık ve depresyon belirtileri üzerine etkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi.

Barrett, P. M., Dadds, M. R., & Rapee, R. M. (1996). Family treatment of child hood anxiety: a controlled trial. J Consult Clin Psychol 64:333-342.

Barrett, P. M., Lowry-Webster, H., & Turner, C. (2000). FRIENDS Program for Children: Group Leaders Manual. Avustralya, Australian Academic Press, s. 7-13.

Beidel, D. C., Turner, S. M., & Morris, T. L. (1999). Psychopathology of child hood social phobia. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 38:643-650.

Beidel, D. C., Turner, S. M., & Morris, T. L. (2000). Behavioral treatment of child hood social phobia. J Consult Clin Psychol 68:1072-1086.

Bernstein, D. P., Stein, J. A., Newcomb, M. D., Walker, E., Pogge, D., Ahluvalia, T., Stokes, J., Tamirci, L., Medrano, M., Desmond, D. & Zule, W.  (2003) Development and validation of a brief screening version of the Childhood Trauma Questionnaire. Child Abuse Negl, 27:169-190.

Booth, P. B., & Jernberg, A. M. (2014) Theraplay (Çeviri Ed. Ş. Çavuşoğlu). İstanbul, Gün Yayıncılık.

Bulut Serin, N. & Genç, H. (2011). Grupla öfke denetimi eğitiminin ergenlerin öfke denetimi becerilerine etkisi. TED- Eğitim ve Bilim Dergisi, 36 (159),236-254.

Butcher, J. N., Mineka, S., & Hooley, J. M. (2013) Anormal psikoloji (Çeviri Ed. O Gündüz). İstanbul, Kaknüs Yayınları.

Carr, C. P., Martins, C. M., Stingel, A. M., Lemgruber, V. B., Juruena, M. F. (2013) The role of early life stress in adult psychiatric disorders: a systematic review according to childhood trauma subtypes. J Nerv Ment Dis, 201:1007-1020.

Cavett, A. M. (2017) Oyun Terapisi Kapsamlı Teori ve Uygulama Rehberi. (Çeviri Ed. DN Bıyıklı, B. Tuncel) İstanbul: Apamer Psikoloji Yayınları.

Chatoor, I., Webb, L. E., & Kerzner, B. (2019) Anorexia nervosa and depression in a 5‐year‐old girl: Treatment with focused family play therapy and medication. Int J Eating Dis, 52:1065-1069.

Cohen, E., & Gadassi, R. (2018) The function of play for coping and therapy with children exposed to disasters and political violence. Curr Psychiatry Rep, 20:31.

Çelik, M. (2017) Deneyimsel oyun terapisinin çocuk evlerinde kalmakta olan 3-10 yaş grubu çocukların çocukluk çağı travma sonrası duygusal stres düzeyine etkisinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Üsküdar Üniversitesi.

Da Silva, R. D. M., Austregésilo, S. C., Ithamar, L., & De Lima, L. S. (2017) Therapeutic play to prepare children for invasive procedures: a systematic review. J Pediatria (Versão Em Português), 93:6-16.

De Silva, P., & Marks, M. (2001) Traumatic experiences, post-traumatic stress disorder andobsessive-compulsive disorder. Int Rev Psychiatry, 13:172-80.

Demirbilek, M. (2013) Zihinsel engelli bireylerin ve ailelerinin gereksinimleri. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 7:58-63.

Direktör, C., & Serin, N. B. (2017). Psychometric Properties of Spence Children’s Anxiety Scale (SCAS). Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 13(10), 6725-6736.

Fung, S. C. (2015) Increasing the social communication of a boy with autism using animal-assisted play therapy: A case report. Adv Mind-Body Med, 29:27-31.

Genç, M., ve Çakmak-Tolan, Ö. (2021). Okul Öncesi Dönemde Sık Görülen Psikolojik ve Gelişimsel Bozukluklarda Oyun Terapisi Uygulamaları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13 (2), 207-231.

İlgar, M. Z., ve Coşgun-İlgar, S. (2019). Bilişsel davranış değiştirme ve motivasyonel görüşme. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 15(1), 47-73. doi: 10.17244/eku.489855.

Kahveci, G., & Bulut-Serin, N. (2017). Conjoint Behavioral Consultation, Cognitive Behavior Therapy and Schema-based Instruction: Enhancing Mathematical Resilience. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 13(8), 5543-5556.

Kalafatoğlu, M. R., ve Balcı-Çelik, S. (2015). Öğrenme Güçlüğü Tanılı Öğrenciler için Geliştirmeilen Benlik Saygısı Artırma Psikoeğitim Programının Etkililiğinin İncelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22 (1), 80-99.

Kaplan, J. S., & Carter, J. (1995). Beyond behavior modification: A cognitive-behavioral approach to behavior management in the school (3rd ed.). Austin, TX: Pro-Ed.

Kaplan, A. (2007). Öfke yönetimi becerileri programının ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin saldırganlık ve benlik saygısı düzeylerine etkisi (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). İzmir,Dokuz Eylül Üniversitesi.

Karakan, F. N. (2011). Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış bir grup okul öncesi çocuğa uygulanan ortak dikkat eğitimi destek programının etkililiği (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Turkey)).

Karande, S., Sholapurwala, R., & Kulkarni, M. (2011) Managing specific learning disability in schools in India. Indian Pediatr, 48:515-520.

Kaya, E. (2005) Zihinsel özürlü çocuklarda oyun tedavisinin etkinliğinin karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Ankara, Hacettepe Üniversitesi.

Kendall, P. C, Chu, B., Gifford, A., Hayes, C., ve Nauta, M. (1998). Bir kılavuza hayat vermek: Manuel temelli tedavilerle esneklik ve yaratıcılık. Bilişsel ve davranışsal uygulama, 5 (2), 177-198.

Kendall, P. C., & Suveg, C. (2006). Treating Anxiety Disorders in Youth. In P. C. Kendall (Ed.), Child and adolescent therapy: Cognitive-behavioral procedures (pp. 243–294). The Guilford Press.

Knell, S. M. (2017) Bilişsel davranışçı oyun terapisi. Oyun Terapisinin Temelleri (Ed CE Schaefer)313-328. Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık.

Landreth, G. (2011) Oyun Terapisi İlişki Sanatı. (Çeviri Ed. H Yazıcı). İstanbul, Tibyan Yayıncılık.

Logan, S. A. (2019) Managing challenging behaviour in children with possible learning disability-a parent’s perspective. BMJ, 365-395.

Mandelli, L., Petrelli, C., Serretti, A. (2015) The role of specific early trauma in adult depression: A meta-analysis of published literature. Childhood trauma and adult depression. Eur Psychiatr, 30:665-80.

Marrus, N., & Hall, L. (2017) Intellectual disability and language disorder. Child Adolesc Psychiatric Clin, 26:539-554.

Özoğlu, E. B., ve Yüksel, M. (2018). DEHB tanısı almış 9-10 yaş grubu öğrencilerine uygulanan duygusal okur-yazarlık programının duygusal zekâ ve dikkat becerisi düzeyleri üzerindeki etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 47(47), 141-156.

Panksepp, J. (2017) Affective Neuroscience (Afektif Nörobilim) (Çeviri Ed. S Ünal, V Kara Ölmeztoprak). İstanbul, Alfa Yayınları.

Parsons, L., Cordier, R., Munro, N., & Joosten, A. (2019) A play-based, peer-mediated pragmatic language ıntervention for school-aged children on the autism spectrum: predicting who benefits most. J Autism Dev Dis, 49:4219-4231.

Pittala, E. T., Saint-Georges-Chaumet, Y., Favrot, C., Tanet, A., Cohen, D., & Saint-Georges, C. (2018) Clinical outcomes of interactive, intensive and individual (3i) play therapy for children with ASD: a two-year follow-up study. BMC Pediatrics, 18:165.

Salman, U., Özdemir, S., Salman, A. B., ve Özdemir, F. (2016) Özel öğrenme güçlüğü “Disleksi”. FNG & Bilim Tıp Dergisi, 2:170-176.

Sasson, Y., Dekel, S., Nacasch, N., Chopra, M., Zinger, Y., Amital, D., & Zohar, J. (2005) Posttraumatic obsessive-compulsive disorder: a case series. Psychiatry Res, 135:145-152.

Serin, N. B. (2019). The Impact of Anger Management Training on Anger, Aggression and Problem-Solving Skills of Primary School Students. International Online Journal of Education and Teaching, 6(3), 525-543.

Schaefer, C. E. (2013) Oyun Terapisinin Temelleri. (Çeviri Ed. B Tortamış Özkaya). Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık

Sevi-Tok, E, Arkar, H., ve Bildik, T. (2016). Çocukluk çağı kaygı bozukluklarında bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi ve kombine tedavinin etkililiğinin karşılaştırılması. Türk Psikiyatri Dergisi, 27(2), 110-118.

Schaefer, C. E., ve Kaduson, H. G. (2019) En Popüler 101 Oyun Terapisi Tekniği, 3. Baskı. (Çeviri Ed. H Demirci). İstanbul, Nobel Yaşam Yayınları.

Simatwa, E. M. (2010) Piaget’s theory of intellectual development and its implication for instructional management at pre-secondary school level. Educational Research and Reviews, 5:366-371.

Siu, A. F. Y. (2007). Using friend stocombat internalizing problems among primary school children in Hong Kong. J Cogn Behav Psychother 7:11-26.

Solter, A. (2017) Oyun Oynama Sanatı. (Çeviri Ed. T Özer). İstanbul, Doğan Egmont Yayıncılık.

Sorias, O., Bildik, T., Tekinsav-Sütcü, S., ve Aydın, A. (2009a) Korku Avcısı: Anksiyete Bozukluğu Olan Çocuklar İçin Bilişsel Davranışçı Terapi Rehberi. İzmir, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, s. 3-10.

Sorias, O., Bildik, T., Tekinsav-Sütcü, S., ve Aydın, A. (2009b) Korku Avcısı Çalışma Kitabı. O Sorias, T Bildik, ST Sütcü (Ed), İzmir, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, s. 1-80.

Stone, S., & Stark, M. (2013) Structured play therapy groups for preschoolers: Facilitating the emergence of social competence. Int J Group Psychother, 63:25-50.

Topses, G. ve Serin, N.B. (2017). Grupla Psikolojik Danışmanın temel Kavram ve İlkeleri. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. ISBN: 978-605-320-700-9. 

VanFleet, R., Sywulak, A., & Caparosa, C. (2018) Çocuk Merkezli Oyun Terapisi (Çeviri Ed. HU Kural). İstanbul, Apamer Psikoloji.

Vivrette, R. L., Briggs, E. C., Lee, R. C., Kenney, K. T., Houston-Armstrong, T. R., Pynoos, R. S., & Kiser, D. F. (2018) Impaired caregiving, trauma exposure, and psychosocial functioning in a national sample of children and adolescents. J Child Adolesc Trauma, 11:187-196.

Yeşilyurt, G. A. (2019) Özgül öğrenme güçlüğü olan çocuklarda çocuk merkezli oyun terapisinin; algılanan anne baba tutumlarına, anksiyetelerine ve akademik başarılarına etkisi (Yüksek lisans tezi). İstanbul, Maltepe Üniversitesi.